Odpowiednie oświetlenie to kluczowy element wnętrza. Rozwój nowoczesnych technologii wpłynął na pojawienie się na rynku coraz to nowszych i bardziej zaskakujących rozwiązań. Jeszcze zanim do tego doszło, oświetlenie wnętrza już w XX wieku było uznawane za jeden z najważniejszych aspektów wyposażenia i aranżacji. Ma ono wpływ nie tylko na sposób postrzegania danego pomieszczenia, lecz także bezpośrednio wpływa na komfort i samopoczucie osób w nim przebywających. Już na etapie projektowania budynków jednorodzinnych oraz wielorodzinnych zwraca się uwagę na odpowiednią architekturę świetlną. Projektanci stają przed zadaniem ukształtowania przestrzeni w taki sposób by znalazło się w niej miejsce zarówno na oświetlenie naturalne, jak i sztuczne. Odpowiednio wykonany projekt oświetlenia powinien skupiać się przede wszystkim na jego funkcjonalności oraz aspekcie dekoracyjnym. Wnętrze powinno pozwalać na bezproblemowe wykonywanie codziennych czynności, a także sprawiać, by przebywający w nim mieszkańcy czuli się dobrze i komfortowo. W jaki zatem sposób światło kształtuje przestrzeń i jak wpływa to na człowieka?

Światło z punktu widzenia historycznego


Oświetlenie pełni bardzo ważną rolę w kształtowaniu i aranżacji wnętrza. To ono nadaje odpowiedni klimat, jednocześnie stając się niebanalną dekoracją.
Już u schyłku okresu średniowiecznego zaczęto wznosić budowle o bardzo dużych przeszkleniach, które wpuszczały do wnętrza naturalne światło za dnia. Nocą wciąż za oświetlenie odpowiadały świece oraz lampy oliwne.
Charakterystycznym elementem, będącym głównym źródłem światła na dworach były żyrandole – wówczas na potrzeby oświetlenia umieszczano w nich świece, które zastąpiono klasycznymi żarówkami wraz z rozwojem elektryki. Dopiero na początku XX wieku rozpoczęło się masowe upowszechnianie źródeł światła korzystających z prądu elektrycznego. Moment ten jest niezwykle istotny dla architektury świetlnej, gdyż to właśnie wówczas po raz pierwszy można było zapewnić odpowiedni stopień jasności w pomieszczeniu, a także przy pomocy światła podkreślić lub zaakcentować różne detale wnętrza. Zaczęto wówczas eksperymentować z formą oraz materiałem.
Wraz z rozwojem technologii powstały nowe możliwości, które projektanci oświetlenia bez obaw wykorzystali, wykonując kompleksowe oświetlenia nie tylko pomieszczeń, lecz także jego zakamarków: szaf, półek, czy listew. W tym czasie wykształciło się także pojęcie strefowania oświetlenia.
Obecnie oświetlenie może przyjmować najróżniejsze formy, nie tylko zapewniając dobrą widoczność po zmroku, lecz także modelując przestrzeń. Dzięki temu pasjonaci dowolnego stylu architektonicznego mogą stworzyć funkcjonalne i nastrojowe przestrzenie – czy to poprzez lampy retro w stylu industrialnym, czy listwy LED w nowoczesnym.

Funkcje światła we współczesnej architekturze


Światło sztuczne jest substytutem światła naturalnego. Podczas planowania oświetlenia każdego z pomieszczeń nie należy skupiać się wyłącznie wokół pojedynczej lampy, gdyż nie oświetli ona w odpowiednim stopniu całego wnętrza. W architekturze światła bardzo ważne jest zatem rozmieszczenie lamp w taki sposób, by każda z wydzielonych stref była dobrze oświetlona.
W tym celu wyróżnia się trzy rodzaje oświetlenia: ogólne, kierunkowe oraz dekoracyjne.
Oświetlenie ogólne odpowiada za zapewnienie odpowiedniej widoczności w pomieszczeniu poprzez równomierne oświetlenie całego wnętrza. Najczęściej w tym celu stosowane są lampy sufitowe do salonu, sypialni i każdego innego pomieszczenia. Są to na przykład żyrandole lub plafony. Emitują one równomierne i rozproszone światło, zapewniające dobrą widoczność we wnętrzu.
Kolejnym typem oświetlenia jest oświetlenie kierunkowe, zwane inaczej miejscowym. Jest ono dostosowywane do poszczególnych miejsc i stref w pomieszczeniu. Miejscowe oświetlenie kuchni będzie miało za zadanie wydzielić strefę pracy, zapewniając jeszcze lepszą widoczność miejsca przygotowywania posiłków, czyli blatów – mogą to być na przykład zamontowane pod szafkami listwy LED lub pojedyncze punkty świetlne. Podobną funkcję będą pełniły lampki nocne do sypialni, odpowiedzialne za zapewnienie odpowiedniej widoczności na przykład podczas czytania książki. Odpowiednio rozmieszczone oświetlenie kierunkowe stwarza dobre warunki do pracy i odpoczynku.
Trzeci rodzaj oświetlenia – dekoracyjne – ma za zadanie budować klimat i nastrój we wnętrzu. Oświetlenie to nie musi spełniać żadnych funkcji użytkowych. Są to najczęściej kinkiety naścienne lub dekoracyjne lampki na sznurze. Światło dekoracyjne bezpośrednio wpływa na klimat panujący w pomieszczeniu, a także samopoczucie osób w nim przebywających.
Podział oświetlenia na główne, kierunkowe oraz dekoracyjne sprawia, że przyjmuje ono charakter porządkujący, decydujący o sposobie odbioru wnętrza, a także nadaje mu odpowiedni klimat i określa jego funkcjonalność i użytkowość.
Dobrze rozplanowane oświetlenie ma także na celu podkreślenie walorów oraz detali architektonicznych, a także wydobycie głębibarw i faktur zastosowanych wewnątrz.

Wpływ oświetlenia salonu, czy kuchni na odbiór wnętrza


Odpowiednie strefowanie oświetlenia pozwala na wydzielenie stref w każdym z pomieszczeń. Rodzaj i natężenie światła należy dobierać w zależności od wykonywanych w danym miejscu czynności. Blaty robocze w kuchni wymagają mocnego oświetlenia –czy to poprzez lampy halogenowe lub świetlówki liniowe umieszczone pod górnymi szafkami. Oświetlenie nad stołem w jadalni powinno z kolei równomiernie oświetlać jego płaszczyznę, pozostawiając twarze użytkowników w lekkim półcieniu. Oświetlenie sypialni oraz miejsca wypoczynku, takiego jak salon, powinno być łagodne i nastrojowe. Doskonale sprawdzą się tu kinkiety LED lub tradycyjne. Wybór oświetlenia wpływa nie tylko na nastrój oraz odpowiednią widoczność –przy jego pomocy można także wpływać na prezentację i wygląd wnętrza, w optyczny sposób niejako modelując pomieszczenia. Oświetlenie skierowane w stronę sufitu pozwoli na pozorne powiększenie wnętrza, z kolei światło padające na podłogę –jego obniżenie. Wrażenie wysokości ścian potęguje zaciemnienie ich dolnej strefy oraz doświetlenie górnej w odpowiednim stosunku. Aby wnętrze wydawało się szersze można zaciemnić strefy znajdujące się tuż nad głównymi ośrodkami zainteresowania. Właściciele podłużnych pomieszczeń, aby optycznie je poszerzyć, mogą z kolei skierować światło na jego krótsze ściany, jednocześnie delikatnie zacieniając dłuższe. Podczas takich manipulacji światłem należy jednak uważać – popularne kinkiety do salonu mogą powodować pozorne zmniejszenie wnętrza, dlatego zaleca się stosowanie ich w wyższych pomieszczeniach. Przy pomocy światła można także podkreślić elementy dekoracyjne –na przykład poprzez podświetlenie wnęki. Jednak opisane strefowanie oświetlenia oraz jego kierunkowość nie są jedynymi czynnikami, mającymi wpływ na odbiór wnętrza. Bardzo ważne jest także zachowanie spójnego stylu dekoratorskiego podczas wyboru lamp. Do wnętrz o charakterze nowoczesnym znacznie lepiej sprawdzą się bowiem dodatki minimalistyczne, z kolei wnętrza klasyczne preferują lampy mosiężne, delikatnie zdobione.

Oświetlenie sztuczne, nawet najlepiej zaprojektowane, jest jedynie substytutem światła naturalnego. To właśnie ono dominuje w ciągu dnia, odpowiadając za samopoczucie mieszkańców. Światło dzienne dynamicznie zmienia się podczas dnia, a także roku, wyznaczając naturalny dla organizmu cykl, wpływając na produkcję hormonów oraz energię do pracy. Planując oświetlenie nie należy zatem zapominać o odpowiednim rozplanowaniu wnętrza: zaczynając od pomieszczeń, na meblach i urządzeniach kończąc. Podstawowe zasady architektury świetlnej nie należą do najtrudniejszych –projektowanie i usytuowanie odpowiednich źródeł światła powinno zależeć od osobistych potrzeb i preferencji, a także być dostosowane do rozkładu i stylu mieszkania, w którym ma się znaleźć. Odpowiednie operowanie światłem wzbogaci przestrzeń, wpłynie na jej funkcjonalność, a powstałe w ten sposób oświetlenie będzie pełniło także funkcję dekoracyjną, kreując nastrój oraz wpływając na odbiór wnętrza.